Một thống kê năm 2018 cho các nghiên cứu trước đây về tác động của trầm cảm và trí nhớ cho thấy những người có ít nhất một triệu chứng trầm cảm đã tự báo cáo về những phàn nàn liên quan đến trí nhớ và các triệu chứng trầm cảm khác. Điều này cho thấy suy giảm trí nhớ có thể là một triệu chứng của trầm cảm.

Nhiều người lớn tuổi có thể nhầm các triệu chứng trầm cảm là sa sút trí tuệ. Theo một bài báo cũ hơn, trầm cảm có thể khiến bệnh nhân thực hiện các bài kiểm tra chức năng não kém hơn theo thời gian.

Một báo cáo trên Tạp chí Tâm thần học Anh chỉ ra rằng một số rối loạn cảm xúc, bao gồm trầm cảm, có thể làm tăng nguy cơ mắc sa sút trí tuệ, đặc biệt nếu người đó không tìm cách điều trị. 

Tìm hiểu về trầm cảm cùng BSCKI. Nguyễn Thị Nhẫn:

 

Các loại trí nhớ bị ảnh hưởng bởi trầm cảm 

Những người mắc trầm cảm cho biết họ gặp khó khăn trong việc nhớ lại những ký ức cụ thể. Điều đó cho thấy trầm cảm có thể ảnh hưởng đến nhiều loại trí nhớ khác nhau, bao gồm cả trí nhớ tường thuật và trí nhớ tự truyện.

Trong một nghiên cứu năm 2013 của Don J. Shelton và C. Brock Kirwan, một nhóm thanh niên đạt điểm kém trong việc phân tách mẫu. Đây là phương pháp não sử dụng để mã hóa ký ức về các sự kiện tương tự và các kích thích khác.

Nếu khả năng phân tách bị suy giảm, người ta có thể bối rối khi nghĩ về nơi họ đã đến, đặc biệt nếu họ đã đến thăm một số địa điểm tương tự.

Những phát hiện này ủng hộ ý kiến cho rằng trầm cảm có thể làm giảm hiệu suất của trí nhớ tường thuật, trí nhớ liên quan về chân lý và sự kiện.

Các tác giả của nghiên cứu đưa ra giả thuyết rằng trầm cảm có thể làm chậm quá trình tạo ra các tế bào thần kinh. Điều này có thể gây khó khăn cho việc hình thành hoặc truy cập những ký ức mới.

Một nghiên cứu năm 2018 được Schweizer S và cộng sự đăng trên Tạp chí Tâm lý Y học cho thấy những người mắc trầm cảm cũng có thể gặp khó khăn trong việc ghi nhớ các yếu tố cụ thể trong miền ký ức tự truyện của họ - những ký ức tập trung vào tự sự cuộc đời của cá nhân.

Các nhà nghiên cứu quan sát thấy rằng những người mắc trầm cảm có thể khái quát hóa quá mức những ký ức tự truyện của họ và chỉ nhớ được rất ít chi tiết. 

Nghiên cứu về trầm cảm và trí nhớ 

Các nhà nghiên cứu cũng đã xác định được mối liên hệ giữa trầm cảm và các loại suy giảm trí nhớ khác nhau, bao gồm suy giảm trí nhớ ngắn hạn và suy giảm trí nhớ liên quan đến sa sút trí tuệ. Theo Tạp chí Bệnh Tâm thần kinh quốc tế, một số loại thuốc điều trị trầm cảm cũng có thể ảnh hưởng đến trí nhớ.

Suy giảm trí nhớ ngắn hạn 

Trầm cảm có thể gây suy giảm trí nhớ ngắn hạn. Một nghiên cứu năm 2018 của Schweizer S và cộng sự trên những người mắc trầm cảm nhận thấy rằng những phàn nàn về trí nhớ có mối tương quan với các triệu chứng trầm cảm nghiêm trọng hơn.

Một nghiên cứu vào năm 2014 của Rock PL và cộng sự đã phân tích tổng hợp các nghiên cứu trước đây và tìm thấy mối liên hệ rõ ràng giữa trầm cảm với hiệu suất nhận thức. Những người mắmắc trầm cảm gặp rắc rối với chú ý và trí nhớ.

Họ cũng đồng thời phải đấu tranh với chức năng điều hành. Chức năng điều hành là chức năng chịu trách nhiệm về các kỹ năng giúp con người tập trung vào công việc, chú ý và tự giám sát hành vi.

Một nghiên cứu khác năm 2014 của Nuria R. và cộng sự tìm thấy rằng sự ảnh hưởng của trầm cảm có thể tác động đến trí nhớ ngay cả sau điều trị. Nghiên cứu này chỉ ra rằng người có tiền sử trầm cảm trước đó có xu hướng nhớ những tính từ tiêu cực hơn những người chưa từng trải qua trầm cảm.

Sa sút trí tuệ 

Có thể tồn tại mối liên hệ giữa trầm cảm và sa sút trí tuệ, nhưng các nhà khoa học nhận thấy sự khó khăn trong việc gỡ rối liên kết này.  

Đôi khi những người chăm sóc và thậm chí cả bác sĩ cũng có thể nhầm lẫn các triệu chứng của trầm cảm, bao gồm suy giảm trí nhớ, là sa sút trí tuệ ở người lớn tuổi. Tuy nhiên, một thống kê năm 2010 của Muliyala K.P. and Varghese M. nhận thấy rằng điều đó không hẳn là một sai sót.

Trong nhiều trường hợp, tình trạng suy giảm nhận thức do trầm cảm mà nhiều người lớn tuổi đã mắc phải có thể là dấu hiệu cảnh báo sớm của sa sút trí tuệ.

Các nhà nghiên cứu chỉ ra rằng trầm cảm có thể là một dấu hiệu sớm của tình trạng thoái hóa thần kinh.

Một nghiên cứu khác đã phát hiện ra rằng những người mắc trầm cảm có thể có lượng chất xám thấp hơn. Ví dụ, một bài báo năm 2013 của Stuart M. Grieve và cộng sự trình bày chi tiết những thay đổi về chất xám ở những người được chẩn đoán trầm cảm. Khối lượng chất xám giảm ở các vùng não liên quan đến cảm xúc và trí nhớ ngắn hạn. 

Những người mắc sa sút trí tuệ cũng có thể bị giảm lượng chất xám. Điều này cho thấy trầm cảm và chứng sa sút trí tuệ có thể có tác động cấu trúc tương tự lên não, có khả năng gây ra một số triệu chứng giống nhau.

Nghiên cứu dài hạn 

Một nghiên cứu năm 2019 đã xem xét dữ liệu từ Nghiên cứu và Phát triển Trẻ em Quốc gia, nghiên cứu dài hạn cho trẻ em đến tuổi trưởng thành. Nghiên cứu phát hiện ra rằng những người có triệu chứng trầm cảm ở độ tuổi 20 có nhiều khả năng có trí nhớ ngắn hạn kém hơn và trí nhớ chậm hơn khi họ 50 tuổi.

Mối tương quan này không có nghĩa là trầm cảm gây suy giảm trí nhớ về sau, vì các yếu tố khác, chẳng hạn như sự khác biệt của mỗi người, có thể giải thích hiện tượng này. Các nhà khoa học phải thực hiện nhiều nghiên cứu hơn để hiểu mối liên hệ giữa trầm cảm và sa sút trí tuệ. 

Thuốc chống trầm cảm 

Các nhà nghiên cứu đã xác định được mối liên hệ giữa thuốc chống trầm  cảm và suy giảm trí nhớ.

Thuốc chống trầm cảm 3 vòng có thể làm tăng nguy cơ mắc các vấn đề về trí nhớ. Tương tự, một phân tích năm 2015 đã tìm thấy rằng những người dùng thuốc ức chế tái hấp thu serotonin (SSRIs) cũng bị suy giảm chức năng trí nhớ trong vòng 8 tuần kể từ khi bắt đầu điều trị. 

Nhiều nghiên cứu sau này có thể làm rõ liệu sự suy giảm này có tiếp tục hay cải thiện khi cơ thể bắt đầu điều chỉnh để thích nghi với thuốc.

Làm thế nào để quản lý sa sút trí tuệ 

Còn khá ít nghiên cứu đánh giá các chiến lược điều trị suy giảm trí nhớ ở người mắc trầm cảm. Đối với một số người, điều trị trầm cảm có thể làm giảm tình trạng suy giảm trí nhớ. Các nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe có thể giúp họ so sánh các lựa chọn điều trị và theo dõi những thay đổi theo thời gian. 

Các chiến lược hữu ích khác, bao gồm:

• Tạo lời nhắc cho các sự kiện sắp diễn ra 
• Ghi lại thông tin vào bộ nhớ từ từ 
• Nếu có thể nên làm việc trong một môi trường không bị phân tâm 
• Tập trung vào một việc tại một thời điểm 
• Sử dụng lịch kỹ thuật số để thông báo tự động 

Các nguyên nhân khác dẫn đến suy giảm trí nhớ 

Một người mắc trầm cảm và suy giảm trí nhớ không nên cho rằng trầm cảm là nguyên nhân gây nên suy giảm trí nhớ, đặc biệt nếu vấn đề về trí nhớ cản trở các hoạt động hàng ngày. Sa sút trí tuệ, chấn thương đầu, nhiễm trùng và một vài nguyên nhân khác cũng có thể làm tổn hại đến trí nhớ.

Kiểm tra suy giảm trí nhớ 

Nếu bác sĩ nghĩ một người có vấn đề về trí nhớ, họ sẽ gợi ý người bệnh kiểm tra một số bài kiểm tra trí nhớ. Bác sĩ có thể cũng đề nghị họ làm các xét nghiệm bổ sung, như chụp cộng hưởng từ não (MRI) để kiểm tra chấn thương não hoặc xét nghiệm máu để đánh giá dấu hiệu nhiễm trùng.

Khi nào cần gặp bác sĩ 

Mọi người luôn nên gặp bác sĩ ngay khi bị suy giảm trí nhớ vì cả việc suy giảm trí nhớ nhẹ cũng có thể báo hiệu những vấn đề khác nghiêm trọng hơn.

Nếu bác sĩ cho rằng trầm cảm là “thủ phạm”, hãy cân nhắc hỏi về các chiến lược cải thiện trí nhớ và giới thiệu điều trị tâm thần. Hãy liên hệ với bác sĩ nếu tình trạng suy giảm trí nhớ trở nên trầm trọng hơn hoặc ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày của bạn. 

Góc nhìn

Suy giảm trí nhớ và trầm cảm phụ thuộc vào nhiều nguyên nhân. Một số người nhận thấy tình trạng suy giảm trí nhớ của họ được cải thiện khi điều trị hoặc khi chuyển sang dùng thuốc chống trầm cảm. Tuy nhiên, khi trầm cảm là nguyên nhân thì tình trạng suy giảm trí nhớ thường không trở nên tệ hơn.

Khi tình trạng thoái hóa thần kinh gây suy giảm trí nhớ, các triệu chứng có thể ngày càng trầm trọng hơn, cuối cùng dẫn đến các vấn đề về nhận thức khác. 

Khi một người bị suy giảm trí nhớ, họ có thể cảm thấy sợ hãi và tránh tìm cách điều trị. Tuy nhiên, điều cần thiết là phải nói chuyện với bác sĩ, người có thể xoa dịu nỗi lo của bệnh nhân, xác định lý do tại sao họ bị suy giảm trí nhớ và đưa ra nhiều lựa chọn điều trị.