Nếu không điều trị, ADHD có thể khiến trẻ gặp khó khăn trong việc học ở trường, các mối quan hệ cá nhân và công việc hàng ngày. Điều này có thể dẫn đến lòng tự trọng thấp và khó hòa nhập xã hội, khiến cha mẹ và các nhà giáo dục cần phải cung cấp sự hỗ trợ và điều trị cần thiết cho những trẻ bị ảnh hưởng.

Triệu chứng

Giáo viên và phụ huynh thường nhận thấy các triệu chứng ADHD ở trẻ khi chúng bắt đầu đi học. ADHD có thể khiến trẻ khó hoàn thành bài tập ở trường, khó tập trung hoặc ngồi yên trong lớp.

Mặc dù đa số trẻ em thường gặp khó khăn trong những lĩnh vực này, những trẻ mắc ADHD có xu hướng biểu hiện các triệu chứng nghiêm trọng hơn. 

Cùng tìm hiểu về định nghĩa và triệu chứng ADHD với ThS. BS. Đào Thị Thu Hương:

Các triệu chứng của ADHD có xu hướng rơi vào hai loại chính - giảm chú ý và tăng động - và một số trẻ có biểu hiện kết hợp cả hai loại. Các phần sau đây giải thích tình trạng giảm chú ý và tăng động.

Giảm chú ý

Giảm chú ý liên quan đến khó khăn trong việc tập trung, kiên trì với một nhiệm vụ và giữ mọi thứ ngăn nắp. Nó có thể biểu hiện theo những cách sau:

• Khó duy trì sự chú ý trong các nhiệm vụ hoặc hoạt động vui chơi
• Thường mắc lỗi trong bài tập ở trường hoặc các hoạt động khác
• Gặp khó khăn trong việc tuân theo hướng dẫn hoặc hoàn thành nhiệm vụ.
• Tránh né hoặc miễn cưỡng tham gia vào các nhiệm vụ đòi hỏi nỗ lực tinh thần lâu dài
• Khó tập trung lắng nghe khi nói chuyện
• Thường xuyên mất những vật dụng cần thiết cho nhiệm vụ và hoạt động
• Dễ bị phân tâm bởi các kích thích bên ngoài
• Hay quên trong các hoạt động hàng ngày

Tăng động

Trẻ tăng động có thể di chuyển thường xuyên, khó ngồi yên hoặc im lặng và thường bồn chồn, vặn vẹo. Đôi khi, trẻ tăng động cũng có tính bốc đồng, nghĩa là trẻ làm mọi việc hoặc đưa ra lựa chọn mà không nghĩ đến điều gì có thể xảy ra tiếp theo. Những ví dụ bao gồm:

• Bồn chồn, nhịp tay hoặc chân thường xuyên
• Không có khả năng ngồi yên trong những tình huống được mong đợi (như trong lớp học, trong giờ ăn,...)
• Chạy hoặc leo trèo quá mức, ngay cả trong những tình huống không phù hợp
• Khó chơi hoặc tham gia các hoạt động một cách yên lặng 
• Nói quá nhiều, nói leo hay giành lượt chơi
• Chen ngang các hoạt động hoặc cuộc trò chuyện của người khác
• Khó khăn khi chờ đến lượt

Tác động tích cực của ADHD ở trẻ em

Trong khi xã hội thường gắn ADHD với những thách thức, thì tình trạng này có thể có nhiều khía cạnh tích cực.

Trẻ mắc ADHD có thể biểu hiện mức độ sáng tạo cao, tư duy vượt khuôn khổ và tìm ra giải pháp độc đáo cho các vấn đề.

Nguồn năng lượng dồi dào và sự nhiệt tình của trẻ mắc ADHD có thể làm cho trẻ trở nên xuất sắc khi lao vào các hoạt động mới và khám phá những sở thích khác nhau.

Tính bộc phát và cởi mở của trẻ có thể giúp trẻ hình thành những mối liên hệ chặt chẽ với bạn bè trong môi trường xã hội.

Ngoài ra, khả năng tập trung cao độ vào các nhiệm vụ mà trẻ thấy hấp dẫn có thể mang lại những thành tựu ấn tượng trong các lĩnh vực mà trẻ yêu thích.

MỘT nghiên cứu năm 2019 mô tả một số tình huống mà những người mắc ADHD có xu hướng vượt trội:

• Tạo ra những ý tưởng hoặc phương pháp mới
• Có thể siêu tập trung trong một nhiệm vụ mà cá nhân yêu thích
• Sẵn sàng phiêu lưu
• Sẵn sàng mạo hiểm
• Có nguồn năng lượng dồi dào
• Có khiếu hài hước 
• Kiên cường

Nguyên nhân và các yếu tố nguy cơ

Các chuyên gia không hoàn toàn hiểu rõ nguyên nhân gây ra ADHD, nhưng gần đây nghiên cứu gợi ý rằng có thể có một liên kết di truyền.

Các yếu tố nguy cơ

Các yếu tố nguy cơ có thể bao gồm:

• Mẹ sử dụng rượu hoặc thuốc lá khi mang thai
• Mẹ tiếp xúc với chì khi mang thai hoặc khi còn trẻ
• Chấn thương não
• Cân nặng lúc sinh thấp
• Sinh non
• Có một thành viên trong gia đình mắc ADHD

Chẩn đoán

Chẩn đoán ADHD liên quan đến đánh giá toàn diện hành vi của trẻ trong nhiều môi trường khác nhau, bao gồm cả ở nhà và trường học.

Một đánh giá toàn diện thường bao gồm:

• Bảng câu hỏi dành cho phụ huynh và giáo viên
• Tiền căn hành vi và phát triển
• Quan sát
• Kiểm tra thể chất
• Kiểm tra tâm lý

Hiểu thêm về quá trình chẩn đoán và nguyên nhân dẫn đến ADHD qua sự chia sẻ của ThS. BS. Đào Thị Thu Hương:

Điều trị

Sau khi bác sĩ đưa ra chẩn đoán, họ thường đề xuất kết hợp các biện pháp can thiệp hành vi và dùng thuốc.

Thuốc

Thuốc có thể bao gồm:

• Thuốc kích thích thần kinh trung ương (stimulants): Đây thường là phương pháp điều trị đầu tiên cho ADHD. Chúng hoạt động bằng cách tăng nồng độ của một số chất dẫn truyền thần kinh trong não và cải thiện khả năng tập trung và kiểm soát xung động.
• Thuốc điều trị không kích thích (non-stimulants): Các bác sĩ có thể cân nhắc dùng thuốc không kích thích, chẳng hạn như Atomoxetine, cho những trẻ không đáp ứng tốt với thuốc kích thích hoặc có chống chỉ định.

Can thiệp hành vi

Các can thiệp hành vi có thể bao gồm:

• Đào tạo cho cha mẹ: Giáo dục cho cha mẹ về ADHD và đưa ra các chiến lược quản lý hành vi có thể giúp cải thiện đáng kể .
• Trị liệu hành vi: Trị liệu nhận thức - hành vi (CBT) có thể giúp trẻ phát triển kỹ năng đối phó, kiểm soát tính bốc đồng và nâng cao lòng tự trọng.
• Đào tạo kỹ năng xã hội: Dạy trẻ kỹ năng xã hội có thể cải thiện mối quan hệ của trẻ với bạn bè và giảm xung đột.

Kiểm soát ADHD ở trẻ em

Để kiểm soát ADHD, người chăm sóc có thể điều chỉnh chiến lược hướng đến điểm mạnh và nhu cầu của trẻ, bao gồm:

• Cung cấp một chương trình thiết lập các thói quen một cách thường xuyên với mục tiêu rõ ràng 
• Chia nhiệm vụ thành các bước nhỏ hơn để tránh cảm giác choáng ngợp
• Tạo ra một không gian làm việc yên tĩnh và có tổ chức để tăng cường sự tập trung
• Khuyến khích tập thể dục thường xuyên để giải phóng năng lượng dư thừa
• Sử dụng các công cụ như bộ hẹn giờ, lịch trình trực quan và lời nhắc để quản lý thời gian tốt hơn
• Sử dụng các kỹ thuật, chẳng hạn như hệ thống khen thưởng và củng cố tích cực
• Duy trì giao tiếp cởi mở giữa phụ huynh, giáo viên và chuyên gia chăm sóc sức khỏe

Khi nào cần liên hệ với bác sĩ

Nếu người chăm sóc nghi ngờ rằng trẻ có thể mắc ADHD hoặc hành vi của trẻ đang gây ra sự gián đoạn đáng kể trong cuộc sống hàng ngày, điều quan trọng là phải tham khảo ý kiến ​​bác sĩ hoặc chuyên gia sức khỏe tâm thần.

Can thiệp sớm có thể tạo ra sự khác biệt đáng kể trong việc kiểm soát các triệu chứng và giúp trẻ phát triển tốt hơn.

Tìm hiểu thêm về ADHD và Thuốc điều trị ADHD qua những giải đáp của ThS. BS. Đào Thị Thu Hương: